Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là vị Phật khai sinh ra Phật giáo. Tại Việt Nam, Ngài được thờ phụng phổ biến ở khắp các chùa, tu viện,... Trong khi Phật giáo Tiểu thừa tin rằng Đức Thích Ca Mâu Ni là vị Phật duy nhất, thì Phật giáo Đại thừa lại tin rằng có rất nhiều vị Phật, Bồ Tát hay La Hán. Hình tượng Phật Thích Ca lối Bắc tông đã chịu ảnh hưởng của rất nhiều nền văn hóa bản địa, vùng miền khác nhau. Qua thời gian, đã dần hình thành một nghệ thuật tạo hình tượng Đức Phật độc đáo riêng của Phật giáo Đại thừa.

 Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc tông có gì đặc biệt?

Đôi nét về Phật giáo Bắc tông

Phật giáo Đại thừa, một trong hai nhánh chính hiện có của Phật giáo, cũng là một thuật ngữ để phân loại các triết lý và thực hành Phật giáo. Tư tưởng tôn giáo này đã bổ sung thêm nhiều triết lý và giáo lý, trong khi ban đầu rất nhỏ ở Ấn Độ. Truyền thống Đại thừa là truyền thống chính lớn nhất của Phật giáo còn tồn tại ngày nay, với 53% tín đồ tin theo, so với 36% của Phật giáo Nguyên thủy và 6% của Kim Cương thừa vào năm 2010. Nền tư tưởng này du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và có ảnh hưởng mạnh mẽ tới văn hóa, tín ngưỡng khu vực phía Bắc. Cũng bởi vậy cái tên Phật giáo Bắc tông ra đời.

Trong quá trình lịch sử, Phật giáo Đại thừa truyền từ Ấn Độ sang nhiều nước Nam Á, Đông Á và Đông Nam Á. Tại đây có sự hòa trộn với Đạo giáo và Nho giáo ở Trung Quốc, lan rộng và ảnh hưởng đến Đài Loan, Mông Cổ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Nepal và Bhutan. Phật giáo Bắc tông cũng truyền bá sang các nước châu Á khác như Indonesia , Malaysia , Thái Lan, Campuchia, Lào, Sri Lanka, Afghanistan, Iran và các quốc gia Trung Á khác, trước khi bị thay thế bởi Phật giáo Nguyên thủy, Hồi giáo hoặc các tôn giáo khác.

Phật giáo Đại Thừa là sự kết hợp của Phật giáo Nguyên thủy cùng các tư tưởng Lão, Nho tại bản địa

Các trung tâm học thuật Phật giáo Bắc tông lớn như Nalanda phát triển mạnh trong thời kỳ sau của Phật giáo ở Ấn Độ, giữa thế kỷ VII và XII. Các nhánh chính của Phật giáo Đại thừa ngày nay bao gồm Phật giáo Chân ngôn, Phật giáo Hàn Quốc , Thiền Nhật Bản , Phật giáo Tịnh độ , Phật giáo Nichiren và Phật giáo Việt Nam. Tôn giáo này cũng có thể bao gồm các triết lí Kim Cương thừa của Thiên Thai, Tendai, Phật giáo Shingon và Phật giáo Tây Tạng. 

Các bản kinh Đại thừa sớm nhất, như Kinh Pháp Hoa , thường sử dụng thuật ngữ Mahāyāna (Đại thừa) như một từ đồng nghĩa với Bodhivayāna (Tiểu thừa). Phong trào Phật giáo Đại thừa vẫn còn khá nhỏ cho đến khi được thành lập vào thế kỷ thứ năm. Tương tự như vậy, vào thế kỷ thứ 4 và thứ 5 sau CN, bằng chứng qua các bản vẽ cho thấy có một số hỗ trợ Hoàng gia tại vương quốc Shan shan cũng như ở Bamiyan và Mathura. Tuy nhiên, ngay cả sau thế kỷ thứ 5, những người thỉnh kinh Trung Quốc, như Pháp Hiển, Nghĩa Tịnh, và Huyền Trang đã đi đến Ấn Độ, đã mô tả các tu viện mà họ cho là thuộc phái Đại thừa.

=>> Cuộc đời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni

Hành trình Phật giáo Bắc tông du nhập vào Việt Nam

Sau khi khởi nghĩa Hai Bà Trưng thất bại năm 43 CN, đất Giao Chỉ thành thuộc địa của nhiều triều đại Trung Hoa gần một ngàn năm, dùy có độc lập vài thời điểm. Thời kì dài này, không chỉ các tư tưởng, văn hóa mà đạo Phật tại đây phát triển mạnh mẽ hơn, xuất hiện nhiều tông phái, nhiều cao tăng. 

Từ thế kỷ thứ ba, Phật giáo tại Giao Châu vẫn tiếp tục tự phát triển mạnh mẽ, với sự xuất hiện của Tăng Hội và tư tưởng thiền của ông. Ông không những là sáng tổ của Thiền học Việt Nam, mà còn là người đầu tiên đem thiền học phát huy ở Trung Hoa.

Cho dù Tăng Hội có một vai trò lớn đến đâu thì sử sách cũng ghi nhận rằng trong thế kỷ này, các kinh sách về thiền đã được đem từ Lạc Dương xuống, và Tăng Hội cũng là một người đã học tập, lĩnh hội được tư tưởng Phật giáo Đại thừa Trung Hoa.

Đại thừa (Mahayana) hoàn toàn không xa rời Phật pháp, nhưng về chủ trương, tư tưởng này khác với Tiểu thừa (Hinayana). Đại thừa không cố chấp vào kinh điển, trong khi Tiểu thừa thì phải nhất nhất bám sát vào đó. Đại thừa chủ trương “tự giác” và “giác tha”, tức giác ngộ cho chính mình và cho người khác, trong khi Tiểu thừa chỉ nhắm vào việc giác ngộ cho bản thân. Tiểu thừa chỉ thờ một Phật Thích Ca và bậc tu cao nhất là đến La Hán. Đối với Đại thừa, họ thờ nhiều Phật, và bậc tu cao nhất lên đến Bồ Tát. Có thể nói những quan niệm, chủ trương của Đại thừa – một trong những tông phái lớn nhất của Phật giáo có xuất phát điểm từ Trung Hoa, đã có một sự thâm nhập mạnh mẽ xuống phương Nam kể từ thế kỷ thứ ba trở đi, để lại những dấu ấn phổ biến trong sinh hoạt Phật giáo, cũng như trong tín ngưỡng dân gian.

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Chùa Báo Ân, ngôi chùa cổ xây dựng vào thế kỉ 18

Sự thâm nhập của Phật giáo phương Bắc sau đó còn được thể hiện ở việc các thiền sư lớn, những người sáng lập ra những thiền phái có vị trí lớn trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, đều ít nhiều có liên hệ và tiếp thu Phật giáo Trung Hoa.

Thiền sư Tỳ Ni Đa Lưu Chi (?-594), người sáng lập ra thiền phái mang tên ông, truyền đến 19 đời, đến đầu thế kỷ 13, là một người gốc nam Thiên Trúc, vân du về phía đông bắc (562), tiếp xúc với Phật giáo Trung Hoa và hành đạo tại đây, đến năm 580 thì vào nước ta.

Năm 820, thiền sư Vô Ngôn Thông từ nội địa Trung Hoa xuống Giao Châu và sáng lập thiền phái này. Sau này, vào thế kỷ 11, Thảo Đường vốn cũng là một thiền sư Trung Hoa đang hành đạo tại Chiêm Thành, bị quân chinh phạt của vua Lý Thái Tông bắt đem về Thăng Long. Sự uyên thâm Phật pháp của người này sau đó được nhận ra, được nhà vua đưa về trụ trì tại chùa Khai Quốc, và lập ra một thiền phái lớn của Phật giáo Việt Nam, thiền phái Thảo Đường.

Tuy nhiên, ở đây, khi nói về sự du nhập của Phật giáo vào Việt Nam, ta có thể xem việc này đã cơ bản hoàn tất trước thế kỷ thứ 10, khi mà một mặt có sự du nhập trực tiếp từ Ấn Độ cộng với sự ảnh hưởng của Phật giáo Đại thừa từ phương Bắc sau đó, mặt khác là sự sản sinh, hình thành nền thiền học Việt Nam với những thiền phái đầu tiên nhưng lại rất lớn mạnh. Từ đây đã tạo một tiền đề vững vàng cho sự phát triển của Phật giáo Việt Nam về sau, mà đỉnh điểm là giai đoạn thế kỷ 10 – 14.

=>> Cách khai quang và thờ tượng Phật Thích Ca tại gia

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc tông

Sau khi Phật giáo du nhập vào Trung Quốc, đã hình thành 3 trường phái: Phật giáo Đại thừa, Phật giáo Nguyên thủy và Phật giáo Tây Tạng. Tượng Phật của các trường phái khác nhau có phong cách và dáng vẻ khác nhau.

Kể từ các triều đại Ngụy, Nam và Bắc triều (220-589 sau Công nguyên), nghệ thuật Phật giáo ở Trung Quốc đã hòa nhập với văn hóa truyền thống Trung Quốc. Các bức tượng Phật không ngừng hòa trộn với nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc cổ đại, và dần dần hình thành một hệ thống nghệ thuật mang đặc sắc Trung Quốc.

Có nhiều chất liệu để tạo nên các tác phẩm điêu khắc Phật giáo Trung Quốc, bao gồm tượng gỗ, sa thạch, gốm, hay tượng đồng. Mặc dù các tác phẩm điêu khắc Phật giáo của Trung Quốc thay đổi tùy theo thời gian và địa điểm sáng tạo, chúng đều có chung một số đặc điểm. Theo kinh điển Phật giáo truyền thống của Trung Quốc, có 32 dấu hiệu chính  và 80 đặc điểm phụ của thân thể Đức Phật. Đó là những mô tả chi tiết về đặc điểm cơ thể của Đức Phật. Hầu hết những sáng tạo về tượng Phật cổ của Trung Quốc đều pha trộn những đặc điểm đó.

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Các pho tượng Phật Thích Ca Bắc Tông thường mặc áo cà sa, khuôn mặt phúc hậu 

Không nằm ngoài quy luật đó, tượng Phật Thích Ca Mâu Ni cũng được thể hiện gần như đầy đủ 32 tướng tốt và 80 vẻ đẹp của nhà Phật.

“Tác phẩm điêu khắc Phật giáo Đại Thừa thường minh họa sự giao thoa giữa Trung Quốc và các trung tâm Phật giáo khác. Các tác phẩm có vóc dáng cường tráng và trang phục mỏng manh bắt nguồn từ các nguyên mẫu của Ấn Độ, trong khi các tác phẩm điêu khắc có thân hình gầy guộc với quần áo dày gợi lên một thành ngữ Trung Quốc". Cùng với sự thế tục hóa ngày càng tăng của Phật giáo, khoảng năm 960-1279, hình tượng Thích Ca Mâu Ni cao lớn mặc áo cà sa với vẻ mặt hiền từ và nhân hậu được sử dụng nhiều hơn. Đây có thể được xem như sự kết hợp giữa Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo đã phát triển mạnh mẽ vào thời nhà Minh (1368-1644).

Theo quan niệm của người Trung Quốc, một thân màu vàng biểu tượng cho sự hoàn hảo. Vì vậy, các tượng Phật làm bằng gỗ, đất sét và đá đều được dát vàng, biểu thị cho sự hoàn hảo như những tia sáng vô hạn. Theo kinh điển Phật giáo, "Thân màu vàng kim là một trong ba mươi hai dấu hiệu đắc địa của Đức Phật - Những tia sáng vàng chiếu xuống Hai mươi tám phương trời, mười tám địa ngục và thế giới của các vị thần Phật giáo". Vì lí do này, các pho tượng trong chùa Bắc tông thường có màu vàng sáng của vàng hoặc màu vàng của đồng thau.

Ngoài ra, Đức Phật thường được miêu tả với những quy ước chung như tọa trên đài hoa sen, đôi tai thuôn dài, usnisa (phần nhô ra trên đỉnh đầu) và urna (chấm nhô lên ở giữa trán. ). Những đặc điểm này đề cập đến câu chuyện cuộc đời của Đức Phật lịch sử. Ví dụ, dái tai dài gợi nhớ một trong những món đồ trang sức nặng nề trên tai mà Đức Phật đã đeo khi còn sống trong cung điện.

Pho tượng Bổn Sư Thích Ca bằng đồng thế kỉ 13 - 14 với đặc điểm trang phục thời nhà Trần

Kế thừa và phát huy những giá trị nghệ thuật tại làng nghề đúc đồng truyền thống Ý Yên, Nam Định, cơ sở Đúc Đồng Bảo Long là một trong những đơn vị hàng đầu chuyên nhận đúc tượng Phật đẹp, uy tín. Các sản phẩm đúc thủ công mỹ nghệ của chúng tôi được chế tác hoàn toàn bằng tay người nghệ nhân giỏi, thể hiện trình độ đúc đồng đỉnh cao. Các mẫu tượng Phật bằng đồng của Bảo Long luôn được khách hàng, các sư thầy đánh giá cao về độ giống thật, đẹp chân thực và nét truyền thần trong bức tượng. Mỗi sản phẩm đều đạt các tiêu chí kiểm định nghiêm ngặt, nét chạm thanh thoát, diện mặt thần thái, tỉ lệ kích thước hình khối chuẩn. 

Chúng tôi sở hữu phân xưởng lớn cùng nhiều xưởng vệ tinh tại làng nghề Vạn Điểm, hệ thống máy móc trang thiết bị hiện đại. Cùng với đó là đội ngũ nghệ nhân giỏi hàng đầu, đội ngũ thợ hoàn thiện có tay nghề cao. Với những lợi thế đó, Đúc Đồng Bảo Long luôn cho ra đời những sản phẩm đẹp, tinh xảo, chất lượng.

Dưới đây là một số công trình đúc tượng Phật được thực hiện bởi các nghệ nhân có trên 15 năm kinh nghiệm tại cơ sở chúng tôi. Để biết thêm chi tiết, liên hệ ngay Hotline: 0968.966.268.

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Đặc điểm các pho tượng Phật Thích Ca phái Bắc Tông

Nguồn: Sưu tầm

Biên soạn: Đúc Đồng Bảo Long